Overheden maken actief en op verzoek informatie openbaar. De Rijksoverheid heeft regels voor communicatie. Ook zijn er regels over wat rijksambtenaren bijvoorbeeld mogen zeggen over het beleid of hun organisatie.

Recht op informatie en communicatie

Burgers hebben recht op communicatie met de overheid. Zij kunnen bijvoorbeeld informatie vragen, hun mening geven of een klacht uiten. Daarom moeten burgers altijd contact kunnen opnemen met de overheid. De overheid heeft een informatieplicht en geeft uitleg over de werking van de overheid. Ze kondigt nieuw beleid aan en legt het uit. Daarbij betrekt de overheid burgers in verschillende fasen van de totstandkoming van beleid.

Het recht op informatie ligt vast in de Grondwet en de Wet Openbaarheid van Bestuur (Wob).

Een paar voorbeelden van communicatie door en met de Rijksoverheid:

• Burgers krijgen informatie over het beleid van de overheid via publiekscampagnes op radio, televisie en internet.
• In de wekelijkse persconferentie licht de minister-president toe wat de ministerraad heeft besloten.
• Informatie Rijksoverheid, het informatieloket voor burgers met vragen aan de overheid, beantwoordde in 2019 265.000 vragen. De website Rijksoverheid.nl heeft elk jaar miljoenen bezoekers. In 2019 waren er 33,4 miljoen unieke bezoekers.
• De Belastingdienst probeert de belastingaangifte en de aanvraag van toelagen zo makkelijk mogelijk te maken.

Wob-verzoek

Burgers kunnen een Wob-verzoek indienen om informatie die nog niet openbaar is alsnog openbaar te maken.

Adviezen voor verbetering communicatie door de overheid

Door de jaren heen hebben verschillende (staats)commissies advies gegeven over de verbetering van de overheidscommunicatie. Zo is het communicatiebeleid van de Rijksoverheid nog altijd voor een groot deel gebaseerd op de rapporten van de commissie-Wallage (2001) en de commissie-Wolffensperger (2005).

Afspraken voor communicatie door de Rijksoverheid

Binnen de Rijksoverheid zijn afspraken gemaakt die ervoor zorgen dat alle ministeries volgens dezelfde regels communiceren. Deze afspraken zijn te vinden in de uitgangspunten overheidscommunicatie.

Daarin staat bijvoorbeeld:

• De overheid is altijd duidelijk herkenbaar als afzender van de informatie.
• De communicatie is altijd gefocust op de inhoud van het beleid. En niet op de persoonlijke imagebuilding van bewindspersonen. Een minister of staatssecretaris is dus nooit te zien in een spotje van de Rijksoverheid.
• Het is altijd duidelijk over welke beleidsfase de informatie gaat.  Is het beleid bijvoorbeeld al door het parlement aangenomen of niet? Er gelden strenge eisen voor communicatie over beleid dat nog niet door het parlement is aangenomen. De communicatie moet dan bijvoorbeeld feitelijk van aard en zakelijk van toon zijn.

Handreiking voor communicatie ambtenaren

Ambtenaren mogen kritisch zijn over het kabinetsbeleid. Ze mogen echter geen uitlatingen doen die schade kunnen toebrengen aan het eigen functioneren of dat van de overheid. De algemene regels  voor communicatie voor ambtenaren staan in artikel 9 en 10 van de Ambtenarenwet en in de Modelgedragscode Integriteit Sector Rijk.

Er gelden ook regels  voor online communicatie door Rijksambtenaren. Deze staan in de handreiking online communicatie rijksambtenaren.

Verdere informatie: www.rijksoverheid.nl