Leefbaarheidstoets voor verdichtingsplannen.
Tekst: Christine Sijbesma. Foto: Jacob Bijl.
Hoe blijft Den Haag leefbaar bij voortgaande groei? Voor de eigen wijk heeft het wijkberaad Bezuidenhout de gevolgen van de
geplande verdichting in kaart gebracht. Het is de bedoeling van het College om de zo ontwikkelde toets, de leefbaarheidseffectrapportage (LER) te gaan toepassen in de hele stad. Gezien het belang van de zaak heeft de commissie Ruimte van de gemeenteraad een werkbespreking gewijd aan de LER. Namens de vereniging Vrienden van Den
Haag heb ik daarbij de volgende zaken aan de orde gesteld.
Onze stad gaat ons aan het hart. En ook wij zien de noodzaak van verdichting. Maar de Vrienden van Den Haag vinden dat die niet ten koste mag gaan van de kwaliteit van de openbare ruimte
en de leefbaarheid voor de burgers. En daar maken wij ons zorgen over. Teveel tijdelijke inwoners doen afbreuk aan de Haagse leefbaarheid en sociale verbanden. Wij denken bijvoorbeeld aan de toevloed van studenten, expats en forenzen naar de Amsterdamse Zuidas.
Dat kan, maar moet niet ten koste van de leefbaarheid gaan. Juist gezinnen uit de middenklasse die in Den Haag blijven wonen en werken zijn het cement van de stad.
Gelukkig is er nu de LER. Dat kan een
prima instrument zijn om te bevorderen dat bij grote ingrepen in de stad de bewoners, de gemeente en de initiatiefnemers tijdig in overleg gaan over de kwaliteit van de leefbaarheid en de publieke ruimte. Zo ontstaan er goede plannen en worden problemen
gezamenlijk opgelost. Maar dan moet volgens ons de LER wel anders ingericht worden dan de wethouder nu voorstelt. Wij willen vier punten aan de orde stellen: Waar gaat het om? Wanneer is de LER? Wie doen er mee? En wie betaalt?
1 Waar
gaat het om?
De gemeente wil alleen een marginale consultatie. Het mag, zo stelt zij, ‘niet te complex’ en alleen op grote lijnen. Maar zo krijg je geen leefbaarheid. Het gaat juist om wat leefbaarheid
betekent voor de bewoners, en dat is meer dan een klein aantal algemene kwesties.
Antea, het bureau dat voor de gemeente een adviesrapport over de LER opstelde, adviseert al om ook hittestress, wind en bezonning in de LER op te nemen.
Die zijn immers essentieel voor een goed verblijfsklimaat.
Wij willen daar aan toevoegen: de mogelijkheid voor contact met de straat, de kwaliteit van de openbare ruimte en het stadsgroen, en de beeldbepalende bestaande gebouwen. Voor bewoners kan dat
betekenen: géén gesloten centrale ingangen en garages vanwaaruit iedereen direct naar zijn eigen flatje roetst. Maar straten waar je aangenaam verblijft en contact houdt met spelende kinderen en buurtbewoners. En niet alleen het aantal bomen
op het aantal inwoners, maar de hoeveelheid vierkante meters kwaliteitsgroen met ruimte voor spelen en ontspanning. En of de wijkhistorie nog te zien is tussen al het nieuwe.
Ook over dit soort zaken, die voor de burger van groot belang zijn, zijn gegevens
en overleg nodig.
2 Wanneer vindt de LER plaats?
De wethouder is hier variabel over. Het kan bij een gebiedsvisie. Maar ook bij een gebiedsagenda. Wij vrezen dat de LER zo een mini-onderdeel wordt in een
complex en langduring proces tussen de initatiefnemers en de gemeente en haar diensten. Precies het tegenovergestelde van wat bedoeld wordt: duidelijkheid voor, en participatie met de bewoners in besluiten vanaf het allereerste begin.
O.i. moet een
LER daarom altijd worden uitgevoerd bij de start van elk groot initiatief van gemeente of markt in een wijk. Alleen dan zijn de gevolgen in een vroeg planstadium bekend. En dan kan de gemeente nog voorwaarden stellen aan marktpartijen, of
zoeken naar compensatie voor negatieve gevolgen. Ze voorkomt daarmee dat kwalijke konijnen uit hoge planhoeden komen, een euvel waarmee Den Haag helaas maar al te bekend is. En dat al dikwijls tot rechtszaken en vertragingen heeft geleid, die voorgang in de
weg staan.
3 Wie doen er mee?
De gemeente noemt de bewonersorganisaties, de ondernemers, de marktpartijen en de gemeentelijke diensten. Wij vinden: De bewonersorganisaties moeten de belangrijkste rol spelen. De LER moet daarnaast
profiteren van de deskundigheid uit belangengroepen als Rover, de Fietsersbond, de AVN en de Vrienden van Den Haag. Laat ook deze groepen meedoen in de LER-procedures.
4 Wie betaalt de LER?
De gemeente gaat uit van de
omgevingswet. Die zegt: de initiatiefnemer betaalt. Maar wij vinden het geen goede zaak als de gemeente de LER aan de marktpartijen overlaat. Dat betekent immers dat de slagers hun eigen vlees gaan keuren.
Concluderend is het grootste risico van
het huidige voorstel dat van een schijninspraak zonder wezenlijke invloed van de burgers op gemeente en marktpartijen. Dan wordt de LER niet het bedoelde instrument voor burgerparticipatie, maar een instrument voor Lekker Even Rustig
houden, totdat de in de omgevingswet vastgelegde periode van inspraak voorbij is.
Het belangrijkste voor ons is dat elk groot plan door de LER vooraf getoetst wordt. En dan dat een conditio sine qua non wordt. M.a.w. als de uitkomsten
van de LER negatief zijn, wordt er niet gebouwd. Eerst de voorzieningen op peil, dan pas de vergunning. Laten we leren van het PAS debacle. Als we de LER pas achteraf uitvoeren en er dan grote leefbaarheidsproblemen aan
het licht treden, is de wijk intussen gebouwd, met de grote kans dat essentiële fouten niet meer goed te maken zijn.
Foto boven Jacob Bijl: Verdichting bij de Laakhavens en Hollands Spoor: nu nog een leefbaarheidsmeting